امروز سازه‌های آبی شوشتر نه‌تنها به‌عنوان یک اثر فرهنگی در جذب گردشگر به منطقه کمکی نمی‌کند که بی‌توجهی به این اثر جهانی نیز موجب‌شده تا بوی تعفن در منطقه به مشام برسد. سؤال اینجاست که آیا با ثبت شدن یک اثر در فهرست یونسکو باید آن را فراموش کرد یا برای حفظ و نگهداری آن تلاش بیشتری به خرج داد؟
سال گذشته و تنها 20روز پس از ثبت جهانی سازه‌های آبی شوشتر به‌عنوان دهمین اثر ایران در فهرست جهانی یونسکو، بخشی از کناره یکی از پل‌های این سازه روی رودخانه «گرگر» فرو ریخت که همچنان مرمت نشده است.
بنا بر اعلام کارشناسان، برای این تخریب دلایل مختلفی می‌توان ذکر کرد که نحوه غیرعلمی و غیرکارشناسی مرمت انجام شده در این محل، فرسایش و استهلاک و عدم‌مراقبت صحیح، ورود حجم زیاد فاضلاب شهری شوشتر که از مجراهای مختلف وارد رودخانه گرگر می‌شود، عدم‌بازسازی و مرمت این سازه‌ها و در نظر نگرفتن تمهیدات مراقبتی در طول سالیان گذشته و انجام ساخت و سازهای بی‌رویه روی آن می‌تواند بخشی از آن باشد.
یکی از کارشناسان مرمت بناهای تاریخی که به واسطه شرایط بسته خبری درون سازمان میراث فرهنگی و گردشگری نمی‌خواهد نامی از او برده شود در این باره می‌گوید: علت نهایی تخریب در این سازه این بود که مرمت‌کاران سازمان میراث فرهنگی برای مقاوم‌سازی این نقطه از سازه اقدام به حفر چاه‌های رتوری برای تزریق ملات کرده‌اند اما این کار باید مرحله به مرحله انجام می‌شد که یکباره انجام شد.
به گفته این استاد دانشگاه مرمت‌کاران باید حین انجام کار در هر مرحله یک چاه حفر کرده و آن را با ملات پر می‌کردند و سپس به سراغ چاه بعدی می‌رفتند اما آنها همه چاه‌های مورد نظر را با فاصله اندک از هم حفر کردند که این مسئله موجب سست‌تر شدن سازه و در نهایت فروریختن آن شد.
با نگاه به نوع و شدت تخریب صورت گرفته در این بخش از سازه‌های آبی به‌نظر می‌رسد مرمت این بنا با مشکلات بسیاری همراه باشد، اما با این همه مرمت قسمت فروریخته سازه‌ها، یک‌بار در آخرین ماه‌های سال گذشته شروع شد که به‌دلیل کمبود اعتبار متوقف ماند. اما یک‌بار دیگر و در روزهای ابتدایی سال جدید این پروژه دوباره کلید زده شد که هنوز خبری از موفقیت یا عدم‌موفقیت پروژه نیست؛ شاید از بودجه تازه میراث فرهنگی که همان بودجه 300میلیارد ریالی است به این پروژه هم تزریق شود تا حداقل بهانه‌ای برای کمبود بودجه وجود نداشته باشد. در این شرایط باید دید مرمت کاران چه تدبیری برای نجات این سازه‌ها درنظر می‌گیرند.
سال گذشته پیش از ثبت سازه‌های آبی شوشتر در فهرست یونسکو مردم منطقه از بوی تعفن رودخانه شکایت داشتند اما با گذشت یک سال از ماجرا، نه تنها بوی تعفن رفع نشده که بیشتر هم شده و سطح آب نیز کاهش یافته است.
انباشت فاضلاب شهری سبب‌شده تا در چند قدمی سازه‌های آبی شوشتر بوی متعفنی فضای ورودی آب رودخانه به داخل سازه را دربرگیرد. همچنین در داخل سازه‌های آبی شوشتر نیز فضایی تعبیه شده است تا زباله‌های شهری که به داخل رودخانه ریخته می‌شود وارد سازه‌های آبی نشود اما همین امر سبب‌شده تا در داخل سازه بخشی از انباشت زباله‌ها به‌صورت راکد دیده شود.
آیا جای زباله‌های شهری در رودخانه است؟
آیا می‌شود در همه تخریب‌های صورت گرفته، سازمان میراث فرهنگی را مقصر دانست؟ البته که کمبود بودجه و مرمت‌های غیرعلمی در منطقه به چشم می‌خورد اما سهم ما به‌عنوان گردشگر چیست؟ آیا همه سهم ما نوشتن خطی است به یادگار بر دیواره یک میراث فرهنگی؟ هر چند برخی از کارشناسان معتقدند متولی امر آموزش و حتی جریمه و توبیخ گردشگران نیز، سازمان مربوطه است اما بد نیست ما به‌عنوان گردشگر یا ساکنان مناطق فرهنگی حس همکاری و مشارکت خود را بیفزایم و برای ماندگاری این میراث ارزشمند فرهنگی هر کدام یک نگهبان باشیم.
معمای برگزاری یک جشن
بعد از ثبت جهانی سازه‌های آبی شوشتر در فهرست یونسکو قرار بود جشن ملی‌ای در منطقه برگزار شود که تا پایان سال88 چنین جشنی برگزار نشد اما قرار بعدی موکول شد به سالروز این ثبت جهانی و افتخار ملی، که به‌نظر می‌رسد این تاریخ هم به تعویق افتاده باشد.
برگزار نمی‌شود
پنجم خرداد ماه سال‌جاری فرماندار شوشتر به واحد مرکزی خبر گفته بود: کمتر از 30درصد مراحل تکمیل سازه‌های آبی شوشتر انجام شده و برای برگزاری جشن ملی جهانی شدن این سازه‌ها، 70درصد کار باقی مانده است. آملا‌زاده در ادامه افزوده بود: اقداماتی را که سازمان میراث فرهنگی باید برای برگزاری این جشن انجام می‌داد، متأسفانه تا‌کنون انجام نداده است. مقدماتی برای برگزاری این جشن نیاز داریم که برای فراهم شدن آنها متأسفانه با عدم‌حمایت سازمان میراث فرهنگی روبه‌رو شده‌ایم و انتظار داریم که این سازمان برای برگزاری هرچه سریع‌تر جشن این اثر ملی، به بازسازی، ترمیم و حفاظت از سازه‌ها بپردازد.
چنانچه سازمان میراث فرهنگی در این خصوص کمک مالی و عمرانی کند شهرستان شوشتر آمادگی برگزاری باشکوه این جشن را دارد. فرماندار شوشتر می‌افزاید: با توجه به اینکه این اثر در 4 تیر سال88 ثبت جهانی شده است به مناسبت سالگرد ثبت جهانی این اثر ملی قرار بود با حضور رئیس‌جمهوری، در تیر ماه امسال این جشن برگزار شود اما اینگونه نخواهد شد.
برگزار می‌شود
نماینده مردم شوشتر در مجلس شورای اسلامی که خود به‌شدت پیگیر برگزاری این جشن در شهرستان شوشتر و نه در تهران بود، به خبرنگار مهر در اهواز گفته بود: در گفت‌وگویی که با شخص رئیس‌جمهوری داشتم موافقت وی برای حضور در جشن سازه‌های آبی شوشتر را دریافت کردم.
سادات ابراهیمی افزوده بود: در تیرماه سال‌جاری موافقت رئیس‌جمهوری برای حضور در جشن ثبت جهانی سازه‌های آبی شوشتر اخذ شده و اگر مشکل خاص و پیش‌بینی نشده‌ای رخ ندهد این مراسم در تیرماه و در شهرستان شوشتر برگزار می‌شود. این زمان شاید هم جابه‌جا شود ولی فعلا قطعی‌ترین زمان ممکن برای برگزاری این جشن تیرماه است.
سادات ابراهیمی درخصوص شایعاتی درخصوص برگزاری این جشن در تهران به این نکته نیز اشاره کرده بود که ابتدا قرار بود این جشن توسط سازمان میراث فرهنگی کشور در تهران برگزار شود که به‌علت مخالفت مردم شوشتر، با برگزاری این جشن در شوشتر موافقت شد و اکنون نیز مسئولان شهر شوشتر باید هرچه سریع‌تر خود را برای برگزاری این جشن در تیرماه در شهرستان شوشتر آماده کنند.
برگزار شود، ما کمک می‌کنیم
18فروردین ماه سال‌جاری مدیرکل روابط عمومی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در واکنش به اخبار منتشرشده درباره نقش این سازمان در برگزار نشدن جشن سازه‌های آبی تاریخی شوشتر گفت: سازمان میراث فرهنگی نقشی در آماده نشدن شرایط برگزاری این جشن نداشته و تمام برنامه‌ریزی اجرایی این جشن برعهده شهرداری شوشتر و استانداری خوزستان بوده است.
حسن محسنی افزود: پس از ثبت جهانی سازه‌های آبی شوشتر، سازمان میراث فرهنگی قصد داشت، مطابق روال خود، جشن باشکوهی را با حضور رئیس‌جمهوری در تهران برگزار کند اما به‌دنبال درخواست مسئولان استان، سازمان پذیرفت که استان خوزستان و شهر شوشتر برگزارکننده این جشن باشند. با وجود سپرده‌شدن مسئولیت برگزاری جشن به مسئولان استانی، رئیس سازمان میراث فرهنگی اعلام کرد که در حد امکان حاضر است به برگزاری این جشن کمک کند و در این راستا 30درصد هزینه را نیز تقبل کرد.به هر حال ما که متوجه نشدیم این جشن برگزار می‌شود یا نه، اگر شما مخاطب عزیز متوجه شدید لطفا به ما هم بگویید جشنی در کار هست یا نیست؛ هر چند صبر ما زیاد است، می‌شود یک‌سالی صبر کرد و دوباره روز از نو.
